روشهای کاربردی مبارزه با حشرات و جوندگان موذی
۱ ) مگس خانگی :
مطالعات تجربی و اپیدمیولوژیک نشان داده است که این مگسها به علت عادات رشد در محیط های کثیف و تغذیه از مواد آلوده و فضولات می توانند طیف وسیعی از عوامل بیماریزا از قبیل ویروسها ، باکتریها ، پروتوزوآ و تخم نماتدها و کرمهای انگل را بطور مکانیکی و توسط پاها ، خرطوم و موهای موجود برروی بدن منتقل نمایند.این حشره بیشتر در جاهایی که اصول بهداشت محیط رعایت نشده و در اماکنی که زباله ها را دیر به دیر دفع می کنند و یا در نزدیکی آنها دامداری، مرغداری و یا کود حیوانی برای فضای سبز انباشته شده و یا مواد آلی در حال پوسیدن وجود داشته، فعالیت دارند.
سموم مورد استفاده در مبارزه با مگسهای بالغ
۱- آلفا کرون :
این سم یک نوع اختصاصی بر علیه مگس خانگی بوده که از دسته سموم پایروتیروئیدی می باشد.این سم به صورت پودر بوده و معمولا بایستی آن را با ۴۰۰ سی سی آب مخلوط کرد و با قلم مو به سطوح و لبه های تیز وسایل مالید. (کارایی به صورت طعمه مسموم) تجربه شخصی نشان داد بهتر است از این سم به میزان هر بسته نیم کیلویی در ۱۰ لیتر آب همراه با ۵/۰ کیلو شکر حل شده، استفاده کرد و در تمام جاهایی که مگس فعالیت دارد و بویژه بر روی لبه های اشیائ و اجناس ، سیم های برق ، طناب و وسایل آویزان سمپاشی نمود.
۲- اسنیپ :
این سم نیز یک نوع اختصاصی بر علیه مگس خانگی بوده که از سته سموم پایروتیروئیدی می باشد. به صورت گرانول بوده این سم را با چیزی مخلوط نکرده بلکه با دستگاه گرانول پاش و یا دستی آن را در جاهایی که به صورت طبیعی خیس یا مرطوب بوده و یا توسط خودمان خیس شده می پاشند.
۳- دیازینون ، مالاتیون ، دورسبان :
این سموم که از دسته سموم فسفره بوده به صورت محلول ۵/۲ % (۲۵۰ سی سی در ۱۰ لیتر آب) همراه با نیم کیلو شکر حل شده و یا بر روی زباله ها بدون شکر استفاده کرد.
۲ ) پشه ها :
از آنجاییکه پشه ها دارای دگردیسی کامل بوده لذا سه مرحله از ۴ مرحله زندگی خود یعنی (تخم، لارو و پوپ) را در آب زندگی کرده تنها مرحله بلوغ خود را در محیط بیرون از آب زندگی کرده و تنها در این مرحله است که جنس ماده آن برای تخمگذاری نیاز به خونخواری دارد لذا مبارزه اصلی بر روی پشه ها بر روی مبارزه با مراحل لاروی می باشد که برای این کار بایستی یا با استفاده از سمومی مانند ابیت، مواد نفتی لاروکشی کرد و یا با پرکردن لانه های لاروی، جمع آوری و دفع زباله ها، نخاله های ساختمانی، جمع آوری و دفع لاستیکهای ماشین قوطی های مانند قوطی کنسرو و هر آن چیزی که در آن آب جمع شود از جمله کارهایی است که در کاهش وفور پشه ها موثر است.
بهترین راه برای مبارزه با پشه های بالغ البته بسته به اینکه پشه ها اندوفیل، اگزو فیل و یا آندوفاز ویا اگزو فاژ باشند، سمپاشی ابقایی است. مهمترین سمومی که در حال حاضر بر علیه پشه های بالغ بکار می رود سم آیکون بوده که به میزان یک بسته ۵/۶۲ گرمی در ۱۰ لیتر آب و یا سم دلتامترین به میزان یک بسته ۱۰۰ گرمی در ۱۰ لیتر آب است که به صورت سمپاشی ابقایی بر روی کلیه سطوع بطور دقیق انجام می گیرد.
۳ ) سوسریها :
بسته به اینکه نوع سوسری (ریز یا درشت) باشد نوع سمپاشی فرق دارد. سوسریها بطور کلی در اماکنی زندگی می کنند که گرم، مرطوب، تاریک و دارای مواد آلی در حال فساد باشند.
برای مبارزه با سوسریهای نوع آمریکایی (درشت) بیشتر راه آبها، سرویسهای بهداشتی، تاسیسات، انباری، موتورخانه، فاضلاب و هر آن چیزی که با فاضلاب سر و کار دارد بایستی به دقت سمپاشی شود.
در مورد سوسریهای آلمانی (ریز) بایستی تاکید سمپاشی را بیشتر بر روی آشپزخانه و آبدارخانه ها انجام داد و لذا پشت و داخل کابینت ها، پشت کلید و پریز شل، سوراخ رول پلاگ، زیر سینک دستشویی، اتصال لوله ها و سیم ها، محل ورود و خروج انواع لوله ها و …. را سمپاشی کرد.
سموم مورد استفاده:
برای سوسریهای درشت بهتر است از دسته سموم پایروتیروئیدی استفاده کرد و مقدار مصرف آنها را با توجه به توصیه کارخانه سازنده تا ۵/۱ برابر استفاده نمود.
برای سوسریهای ریز بهتر است در درجه اول از سموم پایروتیروئیدی و در صورت بروز مقاومت از سموم ترکیبی فسفره و پایروتیروئید به میزان ۵۰% از مقدار دوز توصیه شده برای هر کدام از سمها استفاده کرد. برای مثال اگر قرار است که در یک پمپ ۱۰ لیتری ۲۵۰ سی سی از سم دورسبان و یا۱۵۰ سی سی سم سیپرمترین به تنهایی استفاده شود مقدار ۱۲۵ سی سی از سم دورسبان را با ۷۵ سی سی سم سیپرمترین در ۱۰ لیتر آب مخلوط می کنند.
۴ ) ساس ها :
بطور کلی ساس ها موجودات مزاحمی بوده که از نظر انتقال بیماری دارای اهمیت نیستند . هر دو جنس نر و ماده آن در تمام مراحل نمفی و بالغ خونخوار بوده و در شب فعالند و چون در هنگام خونخواری بزاق ترشح کرده ایجاد تحریک و خارش شدید می کنند .
در طی روز در زمانیکه خونخواری صورت نمی گیرد نمفها و بالغین بی حرکت در محلهای تاریک و خشک مانند شکاف ها و درز لوازم چوبی منزل، دیوارها، سقف ها، لابلای کفپوشهای چوبی، زیر درز کاغذ دیواری، بین تشک و تختخواب مخفی می شوند .
ساسها هیچ بیماری را به انسان منتقل نمی کنند ولی گزش آنها ممکن است ایجاد کم خونی و آلرژی نماید که بستگی به حساسیت افراد و تعداد گزشهای وارده دارد.
سموم مورد مصرف
گامگسان ۵/۰% و در صورت بروز مقاومت مالاتیون ۲-۱%، دیازینون ۵/۰%، دی کلرووس ۵/۰%، پریمفوس متیل به میزان ۱۰ گرم ماده موثر در لیتر، دلتامترین به میزان ۰۵/۰ گرم در لیتر استفاده از ترکیبات پیروتروئیدی مانند بیورزمترین Bioresmetrin، پرمترین یا سیپرمترین به مقدار ۲-۱ گرم در لیتر به فرمولاسیون حشره کش های فوق به دلیل تحریک این حشرات و خارج کردن آنها از محلهای اختفاء و در نتیجه تماس با حشره کش بسیار مفید خواهد بود.
۵ ) ملخ ها :
اصولا ملخها یا بومی یک منطقه بوده و یا به صورت مهاجرند. برای مبارزه با ملخهای بومی بهتر است از سمومی مانند لیندین و یا سوین را به میزان یک کیلو در ۱۰ کیلو سبوس برنج و یاسبوس گندم و ترجیحا همراه با ملاس چغندر که به خوبی مخلوط شده باشد به صورت طعمه مسموم استفاده کرد.
در مورد ملخهای مهاجر یا بایستی به آنها کاری نداشت، چرا که خود به خود بعد از یک یا چند روز از منطقه عبور کرده و یا با استفاده از طعمه های مسموم ذکر شده و یا در موارد حاد و بارز به صورت سمپاشی مستقیم با سموم و غلظت های ذکر شده در مورد سایر حشرات و بعضا غیظ تر مبارزه را انجام داد.
۶ ) عقربها و رتیل :
عقربهاو عنکبوتها (رتیل) ناقل بیماری نیستند ولی ممکن است در اثر نیش زدن به انسان و سمومی که به بدن تزریق می نمایند باعث ناراحتی های شدید و جدی و گاها مرگ شوند.
سموم مورد استفاده:
دیازینون به میزان ۱۰ گرم در لیتر، لیندین به میزان ۵ گرم در لیتر، مالاتیون به میزان ۳۰ گرم در لیتر، بندیوکارپ به میزان ۴/۲ تا ۸/۴ گرم در لیتر و سموم پایروئروئیدی و یا سمومی که دارای خاصیت ابقایی بالا و نیز خاصیت تاثیر تدخینی دارند طبق دوزهای اعلام شده استفاده نمود.
۷ ) جوندگان :
اصولا ما با سه نوع جونده مواجهه خواهیم بود:
۱- موش خانگی Mus musculus : موشی است با دم دراز و چشمهای درشت و لاله گوش نسبتا بزرگ که در سوراخها و شکافهای موجود در خانه ها لانه گزیده و در اماکن انسانی زیاد دیده می شود.
۲- موش کشتی یا موش بام Rattus rattus :موش سقف یا موش سیاه و قهوه ای نیز معروف است موشی است با جثه نسبتا بزرگ و کشیده که طول دم آن از مجموع سر و تنه حیوان بزرگتر است پوزه این موشها نسبتا باریک می باشد و گوش ها بلند است.
۳- موش نروژی یا موش فاضلاب Rattus norvejicus: موشی است با جثه نسبتا بزرگ که طول دم آن از مجموع سر و بدن حیئان کوتاهتر است ، پوزه این حیوان پهن و گوشها نسبتا ضخیم و کوتاه است .
مبارزه شیمیایی:
در راستای مبارزه شیمایی با موشها از مواد ذیل استفاده می شود:
الف : دور کننده ها
این مواد موجب دور شدن موشها ازمحل های خاصی نظیر جعبه محصولات کشاورزی و بسته های مختلف و سیم های برق می شود . از جمله این مواد می توان تیرام و سیکلو هگزاهید اشاره کرد.
ب : سموم موش کش
۱- مواد تدخینیی :
این مواد در کشتی ها، انبارها و سایر اماکنی که امکان مسدود نمودن کامل آنها وجود دارد جهت از بین بردن موش ها استفاده می شوند. از جمله این مواد می توان به گاز متیل بروماید دی اکسید گوگرد، فسفید هیدروژن ، دی اکسید کربن اشاره کرد.
۲- طعمه گذاری :
متداول ترین مبارزه با موش ها در اماکن استفاده از سموم است که طی آن مواد خوراکی مورد علاقه این حیوان را به سموم مختلف آغشته می کند . برای طعمه گذاری در اماکن مسکونی بهتر است که از جعبه یا لوله های مقوایی، یا قطعات لوله های پلیکا استفاده نمود تا ضمن محافظت از سم منع از پراکنده شدن آن در مکان شده و نیز قابل جمع آوری باشد . ونیز موجب تحریک حس کنجکاوی حیوان شود.
نکته مهم اینکه قبل از مبارزه با جوندگان و یا حین مبارزه با آنها حتما بایستی مبارزه با حشرات هم صورت بگیرد چرا که با از بین بردن جوندگان حشراتی که بر روی جوندگان زندگی کرده سراغ میزبانهای جدید از جمله انسان رفته و ممکن است باعث انتقال برخی از بیماریهای خطرناک به انسان شوند.
برای مبارزه با جوندگان یا از سموم حاد مانند فسفر دوزنگ و یا از سموم آنتی کواگولانت ها (شامل وارفارین، کوما تترالیل(راکومین)، برودی فاگوم (کلرات)، برومادیولون (لانیرات) استفاده می شود.
بهتر است برای مبارزه با جوندگان حتی المقدور از سموم حاد استفاده نشود چرا که برای انسان و سایر پستانداران بسیار خطرناک می باشد. مع الوصف از این سموم در مواقع اضطراری و برای مبارزه ضربتی بر علیه جوندگان می توان استفاده کرد.